Πρωτότυπος τίτλος: Преступление и наказание
Συγγραφέας: Φιόντορ Ντοστογιέφσκι (Фёдор Михайлович Достоевский)
Μετάφραση: Άρης Αλεξάνδρου
Εκδόσεις: Γκοβόστη
«Ήθελα να ΄ξερα. Τι να ‘ναι αυτό
που φοβούνται περισσότερο απ’ όλα οι άνθρωποι; Το καινούργιο βήμα, την
καινούργια δική τους λέξη. Αυτό είναι που φοβούνται πιο πολύ…»
Αυτόν τον καιρό είχα την πρώτη μου επαφή με έργο του Φ. Ντοστογιέφσκι,
τα περισσότερα βιβλία του οποίου θεωρούνται πλέον κλασικά. Με τον όρο κλασικά
είχα ενίοτε μια δυσανεξία, ίσως γιατί μέσα του κρύβει ένα πρέπει κι όσον αφορά
την ανάγνωση, πιστεύω ότι δεν υπάρχει χώρος για καθωσπρεπισμούς. Επιπλέον, οι υπέροχες
εντυπώσεις αναγνωστών για κάποια ονόματα μεγάλων συγγραφέων και σπουδαίων
βιβλίων, είχαν μεταμορφωθεί μέσα στα χρόνια ως άλλοι μύθοι και είχα τοποθετήσει
ασυνείδητα τίτλους βιβλίων από σπουδαίους συγγραφείς στο ράφι με τα «άπιαστα».
Με αυτούς τους τρόπους καθυστερούσα μέχρι πρότινος να
διαβάσω βιβλία που θεωρούνται κλασικά, με τον φόβο μην φανώ αντάξιά τους. Το
πρώτο ολοκληρωμένο πλέον βήμα όσον αφορά τον Φ. Ντοστογιέφσκι (γιατί το είχα
επιχειρήσει και χρόνια πριν) το έκανα με το «Έγκλημα και Τιμωρία» -με την
επιμελημένη μετάφραση του Άρη Αλεξάνδρου- και συνειδητοποίησα, πιστεύοντας κάθε
λέξη αυτού που θα γράψω, ότι κάποια αναγνώσματα δίκαια θεωρούνται κλασικά.
Η ιστορία του βιβλίου διαδραματίζεται στην Πετρούπολη στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα, με κύριο πρωταγωνιστή τον Ροντιόν
Ρομάνοβιτς Ρασκόλνικωβ, Ρόντια για τους δικούς του, έναν εξαθλιωμένο από την
φτώχεια φοιτητή. Η πλοκή του βιβλίου ξεκινά με ένα έγκλημα, με την φυσική
κατάληξη αυτής της πράξης να είναι συνήθως η τιμωρία της. Μέχρι όμως να έρθει η
στιγμή όπου το ορμητικό ποτάμι της ψυχής
θα εκβάλει μέσα σε μια θάλασσα λύτρωσης, στην κοίτη του για ένα μεγάλο διάστημα
θα αντιπαλεύουν υπόγεια, συναισθήματα που ψάχνουν διέξοδο.
«Γιατί, ξέρεις ποιο είναι αυτό
που με δαιμονίζει περισσότερο απ’ όλα; Όχι πως λένε ψέματα, το ψέμα πάντα
μπορείς να το συγχωρέσεις. Το ψέμα είναι πάντα καλό, γιατί οδηγεί στην αλήθεια.
Όχι, αυτό που με δαιμονίζει, είναι που λένε ψέματα κι ύστερα τα προσκυνάνε κιόλας.»
Με φόντο τον
ταραγμένο ψυχισμό του πρωταγωνιστή θα αρχίσουμε να γνωρίζουμε και τους
υπόλοιπους ήρωες, με βασικούς την μητέρα του, την αδερφή του, τον καλό του φίλο
Ντμίτρι, την Σόνια, τον ανακριτή, τον Μαρμελάντοφ, τον Σβιντριγκάιλοφ˙
χαρακτήρες που σκιαγραφούν την κοινωνία της Ρωσίας και από την ροή των μεταξύ
τους γεγονότων γνωρίζουμε σε βάθος την
ψυχολογία του Ρασκόλνικωβ.
Γιατί οι άνθρωποι εγκληματούν; Ποιος φταίει, η ανθρώπινη φύση ή η διάρθρωση της κοινωνίας; Υπάρχουν τόσα εγκλήματα που έχουν γίνει στην Ιστορία του ανθρώπινου γένους, γιατί η ηθική άλλοτε υπαγορεύει το δίκαιο της πράξης και άλλοτε, όπως στην δική του περίπτωση, εκτιμάει το βάρος που πρέπει να σηκώσουν οι ώμοι του δράστη;
«Η φύση είναι καθρέφτης, ο πιο διαφανής καθρέφτης!» Κατά την διάρκεια του αναγνώσματος, ατέλειωτα ερωτήματα και ειρμοί σκέψεων ενός νου που παραληρεί φιλτράρονται μέσα από τις ειδεχθείς του πράξεις και η εσωτερική του πάλη βγάζει στην επιφάνεια μια προσποιητή σιγουριά και μια βουβή ενοχή, που γίνονται αντανακλαστικοί συνοδοιπόροι και συμβουλάτορές του, οδηγώντας τον τελικά στην αλήθεια που υπάρχει μέσα του.
Αν και έχω
διαβάσει μόνο αυτό το βιβλίο, ένιωσα ότι ο Ντοστογιέφσκι είναι γνώστης της
ανθρώπινης ψυχολογίας, καθώς περιγράφει με ακρίβεια λεπτές αποχρώσεις
συναισθημάτων και γνωρίζει πολλά από τα λαβυρινθώδη μονοπάτια που οδηγούνται
ψυχές που παραπαίουν. Καθόλα την διάρκεια της ιστορίας, ο συγγραφέας κάνει
τομές χειρουργικής ακρίβειας και αναδεικνύει το βάθος καθημερινών σκηνών και
καταστάσεων, ανθρώπων που γίνονται έρμαια από την φτώχεια, την τρέλα, την
εξαθλίωση, τις ψυχικές αρρώστιες και αναδεικνύει τις αρετές που χρειάζονται να έχουν για
να κρατήσουν όσοι είναι δυνατό, φωτεινό έστω κι ένα μικρό κομμάτι της ψυχής τους
για να μην την χάσουν στο σκοτάδι. Είναι ένα έργο που αν και χρονολογείται το
1865, το κάνουν διαχρονικό οι αλήθειες των λόγων και η οικουμενικότητα των
στοχασμών του συγγραφέα.
«Το σπουδαίο δεν είναι ο χρόνος, είναι ο εσωτερικός σας κόσμος. Γίνετε ήλιος και θα σας δουν όλοι. Ο ήλιος πριν απ’ όλα πρέπει να είναι ήλιος.»
