Χωρίς μουσική, η ζωή θα ήταν ένα λάθος, Brian and Roger Eno στο Ωδείο Ηρώδου Του Αττικού την Τετάρτη 4 Αυγούστου 2021

 

 

«Χωρίς μουσική, η ζωή θα ήταν ένα λάθος» είχε γράψει πολλά χρόνια πριν ο Νίτσε και η βραδιά της εμφάνισης των Brian και Roger Eno στο Ηρώδειο -στην σκιά της πανδημίας και των πυρκαγιών που είχαν ξεκινήσει-  ήταν από εκείνες που χρειαζόμασταν, για να νιώσουμε ξανά το νόημά της.

Με τα ισχύοντα μέτρα του Covid στον χώρο και με την απαραίτητη μάσκα στο πρόσωπο των Ελλήνων αλλά και των πολλών τουριστών θεατών, η συναυλία ξεκίνησε λίγα λεπτά μετά τις 21:30. Ήταν η πρώτη κοινή εμφάνιση των αδερφών Eno, αν και συνεργάζονται από το 1983, και μία από τις σπάνιες εμφανίσεις του Brian Eno, του μύθου της ambient μουσικής. Αφορμή της συναυλίας στάθηκε το άλμπουμ τους «Mixing Colours» που κυκλοφόρησαν κατά την διάρκεια της πρώτης καραντίνας, τον Μάρτιο του 2020.

Στο ξεκίνημα μας ανακοίνωσε ο Roger Eno ότι απόψε θα παίξουν για τους θεούς και από τις πρώτες νότες τους η μουσική εναρμονίστηκε με τον αρχαίο χώρο του Ωδείου Ηρώδου του Αττικού. Η σκηνική τους παρουσία ήταν λιτή: στα αριστερά της σκηνής ο Brian πήρε θέση στα πλήκτρα, με τον μουσικό συνεργάτη του Peter Clivers καθισμένο δίπλα του (που πήρε στην πορεία πιο ενεργό ρόλο όταν ο Brian ξεκίνησε να τραγουδάει) και στα δεξιά ο Roger έκατσε πίσω από το πιάνο.

Η minimal μουσική τους διαχέονταν αρμονικά στον χώρο του ωδείου, η μελωδία του πιάνου με το λεπτεπίλεπτο «ντύσιμό» της με μουσικά εφέ, προσέδιδε στην ατμόσφαιρα μια ονειρική διάσταση. Η σιωπή ανάμεσα από την μία σύνθεση στην άλλη του «Mixing Colours», γέμιζε από τα χειροκροτήματα του κοινού που μας επανάφεραν σε μια, γλυκιά πλέον, πραγματικότητα. Προς το τέλος του πρώτου μέρους της συναυλίας, που ήταν ως επί το πλείστον αφιερωμένο στο άλμπουμ, βγήκαν στην σκηνή και τα άλλα δύο μέλη του μουσικού συνόλου της βραδιάς. Ήταν η Cécile Eno, κόρη του Roger, που η αιθέρια φωνή της θα μπορούσε να ανήκει σε μια νύμφη που υμνεί του θεούς και ο γνωστός μουσικός Leo Abrahams, που οι υπέροχοι ήχοι της κιθάρας του συμμετείχαν στο δεύτερο μέρος, που αποτελούνταν από νέα ακυκλοφόρητα κομμάτια και παλιές τους επιτυχίες.

Ο Brian Eno σοβαρός, με ανοιχτόχρωμο ντύσιμο, μοίρασε την ήρεμη δύναμη του στα πλήκτρα και στην ερμηνεία μερικών τραγουδιών και ο Roger Eno με το κόκκινο παντελόνι του και με μια νότα παραπάνω ξεγνοιασιάς στην επικοινωνία του με το κοινό, μας ταξίδεψε κυρίως με τις νότες του πιάνου. Το μουσικό μας ταξίδι εισχώρησε στον χωροχρόνο μέσω του ακορντεόν και του γιουκαλίλι που έπαιξαν αντίστοιχα ο μπαμπάς Roger κι η κόρη του Cécile Eno, αλλά και με την βοήθεια του φωτισμού. Η συναισθηματική ατμόσφαιρα της μουσικής ζωντάνεψε τα χρώματά της, με τα πολύχρωμα φώτα να βάφουν το ίδιο την ψυχή μας με τον ιερό χώρο του αρχαίου ωδείου.

Η συναυλία τέλειωσε λίγο πριν τις έντεκα και στο σεμνό encore που έγινε λίγο πριν το τέλος, εκδηλώθηκε η αγάπη και ο ενθουσιασμός του κόσμου που παρακολουθούσε. Ο Brian Eno εκφράζοντας την ευγνωμοσύνη του, μας εκμυστηρεύτηκε ότι το διοργανωτικό μέρος της συναυλίας αποδείχθηκε δύσκολο στον καιρό της πανδημίας που ζούμε και το να είναι εκεί μπροστά μας ήταν το εύκολο κομμάτι.

Η λεπτεπίλεπτη μουσική τους ενδείκνυται για προσωπική ακρόαση, που θα μεγιστοποιούσε ακόμα περισσότερο την αίσθηση της απόλαυσης που μπορεί να προσφέρει. Η μετάβαση των μουσικών μερών του άλμπουμ που γίνονταν μέσω των ενθουσιωδών χειροκροτημάτων, ο σποραδικός ήχος από βεντάλιες λόγω της αποπνικτικής ζέστης και η δυσοίωνη ηχώ ενός συναγερμού που πήρε πρόσκαιρα μέρος στην ονειρική μουσική ατμόσφαιρα, έδωσε μια ρεαλιστική υφή στην λύτρωση που προσέφερε η μουσική τους, όπως στην αρχαία τραγωδία που στο τέλος της πάντα έρχεται η λύση.

 

 

 

Roger & Brian Eno – Blonde

(Η πρώτη δημοσίευση του κειμένου έγινε στο sinavlia.gr)

Φωτο-αποσπάσματα: Ο θείος Πέτρος και η Εικασία του Γκολντμπαχ, Απόστολος Δοξιάδης

 

"Οι συναντήσεις μας λειτουργούσαν σαν ευεργετικό αντίδοτο στην καθημερινή τριβή με τον πραγματικό κόσμο. Βλέποντας τον, κατάφερνα να κρατώ ζωντανό εκείνο το κομμάτι του εαυτού μου που οι περισσότεροι άνθρωποι χάνουν - αυτό που θα ονομάζαμε ονειροπόλο ή θαυματοποιό ή, απλούστερα, το παιδί που κρύβουμε μέσα μας."

"Τα πράγματα μας φαίνονται καμιά φορά απλά μόνο εκ των υστέρων."

"Τους μεγάλους έρωτες συχνά τους γεννά η μοναξιά."

"Οι μεγάλες αλήθειες στη ζωή είναι απλές."

"Η Αλήθεια δεν είναι πάντοτε αποδείξιμη."

"Διαίσθηση [..] είναι το μόνο όπλο που μένει .. ελλείψει αποδείξεως..»

Φωτο-αποσπάσματα: Η καρδιά του σκότους, Τζόζεφ Κόνραντ

 

"Ήσαν κατακτητές και ό,τι είχαν ανάγκη για να είναι, ήταν η ωμή βία και τίποτ' άλλο. Τίποτα για να κοπάσει σαν την έχεις, μια που η Δύναμη είναι κάτι τυχαίο κιόλας, δεν στηρίζεται πάρα στην αδυναμία των άλλων."

"Ώρες ώρες είχα την αίσθηση ότι σκουντουφλούσαμε εδώ κι εκεί, σαν μαγεμένοι, σαν αποκομμένοι από καθετί το οικείο, σαν χαμένοι κάπου, σε μέρη αλαργινά, σε μιαν άλλου είδους ύπαρξη. Υπάρχουν στιγμές που το παρελθόν σου επιστρέφει, σου δίνεται ξανά. Και εκεί, το παρελθόν μου ερχόταν, αλλά σαν ανήσυχο και ταραγμένο όνειρο, σαν ενθύμηση που σε αφήνει κατάπληκτο ανάμεσα σ' εκείνη την συντριπτική πραγματικότητα, σ' εκείνον τον αλλόκοτο κόσμο της βλάστησης, του νερού και της σιωπής."

The Doors - The End (Full) Apocalypse Now (1979) Music Clip

Έγκλημα και Τιμωρία, Φιόντορ Ντοστογιέφσκι

 

Τίτλος: Έγκλημα και τιμωρία
Πρωτότυπος τίτλος: Преступление и наказание
Συγγραφέας: Φιόντορ Ντοστογιέφσκι (Фёдор Михайлович Достоевский)
Μετάφραση: Άρης Αλεξάνδρου
Εκδόσεις: Γκοβόστη

Χώρα: Ρωσία

«Ήθελα να ΄ξερα. Τι να ‘ναι αυτό που φοβούνται περισσότερο απ’ όλα οι άνθρωποι; Το καινούργιο βήμα, την καινούργια δική τους λέξη. Αυτό είναι που φοβούνται πιο πολύ…»

Αυτόν τον καιρό είχα την πρώτη μου επαφή με έργο του Φ. Ντοστογιέφσκι, τα περισσότερα βιβλία του οποίου θεωρούνται πλέον κλασικά. Με τον όρο κλασικά είχα ενίοτε μια δυσανεξία, ίσως γιατί μέσα του κρύβει ένα πρέπει κι όσον αφορά την ανάγνωση, πιστεύω ότι δεν υπάρχει χώρος για καθωσπρεπισμούς. Επιπλέον, οι υπέροχες εντυπώσεις αναγνωστών για κάποια ονόματα μεγάλων συγγραφέων και σπουδαίων βιβλίων, είχαν μεταμορφωθεί μέσα στα χρόνια ως άλλοι μύθοι και είχα τοποθετήσει ασυνείδητα τίτλους βιβλίων από σπουδαίους συγγραφείς στο ράφι με τα «άπιαστα».

Με αυτούς τους τρόπους καθυστερούσα μέχρι πρότινος να διαβάσω βιβλία που θεωρούνται κλασικά, με τον φόβο μην φανώ αντάξιά τους. Το πρώτο ολοκληρωμένο πλέον βήμα όσον αφορά τον Φ. Ντοστογιέφσκι (γιατί το είχα επιχειρήσει και χρόνια πριν) το έκανα με το «Έγκλημα και Τιμωρία» -με την επιμελημένη μετάφραση του Άρη Αλεξάνδρου- και συνειδητοποίησα, πιστεύοντας κάθε λέξη αυτού που θα γράψω, ότι κάποια αναγνώσματα δίκαια θεωρούνται κλασικά.

Η ιστορία του βιβλίου διαδραματίζεται στην Πετρούπολη στο πρώτο μισό του 19^ου αιώνα, με κύριο πρωταγωνιστή τον Ροντιόν Ρομάνοβιτς Ρασκόλνικωβ, Ρόντια για τους δικούς του, έναν εξαθλιωμένο από την φτώχεια φοιτητή. Η πλοκή του βιβλίου ξεκινά με ένα έγκλημα, με την φυσική κατάληξη αυτής της πράξης να είναι συνήθως η τιμωρία της. Μέχρι όμως να έρθει η στιγμή όπου το  ορμητικό ποτάμι της ψυχής θα εκβάλει μέσα σε μια θάλασσα λύτρωσης, στην κοίτη του για ένα μεγάλο διάστημα θα αντιπαλεύουν υπόγεια, συναισθήματα που ψάχνουν διέξοδο.

«Γιατί, ξέρεις ποιο είναι αυτό που με δαιμονίζει περισσότερο απ’ όλα; Όχι πως λένε ψέματα, το ψέμα πάντα μπορείς να το συγχωρέσεις. Το ψέμα είναι πάντα καλό, γιατί οδηγεί στην αλήθεια. Όχι, αυτό που με δαιμονίζει, είναι που λένε ψέματα κι ύστερα τα προσκυνάνε κιόλας.»

 Με φόντο τον ταραγμένο ψυχισμό του πρωταγωνιστή θα αρχίσουμε να γνωρίζουμε και τους υπόλοιπους ήρωες, με βασικούς την μητέρα του, την αδερφή του, τον καλό του φίλο Ντμίτρι, την Σόνια, τον ανακριτή, τον Μαρμελάντοφ, τον Σβιντριγκάιλοφ˙ χαρακτήρες που σκιαγραφούν την κοινωνία της Ρωσίας και από την ροή των μεταξύ τους γεγονότων γνωρίζουμε σε βάθος την ψυχολογία του Ρασκόλνικωβ.

Γιατί οι άνθρωποι εγκληματούν; Ποιος φταίει, η ανθρώπινη φύση ή η διάρθρωση της κοινωνίας; Υπάρχουν τόσα εγκλήματα που έχουν γίνει στην Ιστορία του ανθρώπινου γένους, γιατί η ηθική άλλοτε υπαγορεύει το δίκαιο της πράξης και άλλοτε, όπως στην δική του περίπτωση, εκτιμάει το βάρος που πρέπει να σηκώσουν οι ώμοι του δράστη;

«Η φύση είναι καθρέφτης, ο πιο διαφανής καθρέφτης!» Κατά την διάρκεια του αναγνώσματος, ατέλειωτα ερωτήματα και ειρμοί σκέψεων ενός νου που παραληρεί φιλτράρονται μέσα από τις ειδεχθείς του πράξεις και η εσωτερική του πάλη βγάζει στην επιφάνεια μια προσποιητή σιγουριά και μια βουβή ενοχή, που γίνονται αντανακλαστικοί συνοδοιπόροι και συμβουλάτορές του, οδηγώντας τον τελικά στην αλήθεια που υπάρχει μέσα του.

Αν και έχω διαβάσει μόνο αυτό το βιβλίο, ένιωσα ότι ο Ντοστογιέφσκι είναι γνώστης της ανθρώπινης ψυχολογίας, καθώς περιγράφει με ακρίβεια λεπτές αποχρώσεις συναισθημάτων και γνωρίζει πολλά από τα λαβυρινθώδη μονοπάτια που οδηγούνται ψυχές που παραπαίουν. Καθόλα την διάρκεια της ιστορίας, ο συγγραφέας κάνει τομές χειρουργικής ακρίβειας και αναδεικνύει το βάθος καθημερινών σκηνών και καταστάσεων, ανθρώπων που γίνονται έρμαια από την φτώχεια, την τρέλα, την εξαθλίωση, τις ψυχικές αρρώστιες και αναδεικνύει τις αρετές που χρειάζονται να έχουν για να κρατήσουν όσοι είναι δυνατό, φωτεινό έστω κι ένα μικρό κομμάτι της ψυχής τους για να μην την χάσουν στο σκοτάδι. Είναι ένα έργο που αν και χρονολογείται το 1865, το κάνουν διαχρονικό οι αλήθειες των λόγων και η οικουμενικότητα των στοχασμών του συγγραφέα.

«Το σπουδαίο δεν είναι ο χρόνος, είναι ο εσωτερικός σας κόσμος. Γίνετε ήλιος και θα σας δουν όλοι. Ο ήλιος πριν απ’ όλα πρέπει να είναι ήλιος.»

Κυριακές στην αγορά

  Ο μεσημεριανός ήλιος πύρωσε τις λαμαρίνες, ζέστανε τις φυλλωσιές κι αναθέρμανε κάτι ξεχασμένες επιθυμίες ˙ πρόσωπα προϋπαντούν μια αποχαυνωτική αύρα, ράγες στριγγλίζουν καθώς το τρένο χάνεται με την ηχώ να ξεμακραίνει όπως ξεχνάς ένα όνειρο. Έσβηνε, κι όμως, ήταν εδώ, πριν μια στιγμή, αληθινό.

Στα μικρομάγαζα τα εμπορεύματα περίμεναν ανυπόμονα, χέρια να έρθουν να τα αγγίξουν, να  περιεργαστούν τις ανήλιαγες γωνίες τους ˙ μυρωδιές σκονισμένης κλεισούρας αναδύουν και προσελκύουν μάτια που θα κοιτάξουν και δάχτυλα που θα διατρέξουν, θα εξετάσουν, θα ψηλαφούν.

Έξω στο δρόμο οι πραμάτειες βρίσκονται αφημένες πάνω σε σεντόνια, καφάσια, χαρτόνια, να λαμπυρίζουν περήφανα κάτω από τον ήλιο τις θαμπές πολυκαιρισμένες τους επιφάνειες. Ο χρόνος τα ναυάγησε και το παρελθόν τους το ξέβρασε μπροστά σε πόδια που πάνε κι έρχονται, σε τρένα που φτάνουν κι αναχωρούν, σε μέρες που έρχονται και φεύγουν.

Κάθε Κυριακή βρίσκονται εκεί, με την λαχτάρα να συναντήσουν μάτια που θα χαϊδέψουν και χέρια που θα επιθυμούν. Μη φύγεις, στάσου, κοίτα με, θυμάσαι; 

              Οδός Ονείρων - Μάνος Χατζιδάκις

Που πάει η αγάπη;

 

Αρκετοί άνθρωποι είναι συνεχώς κοντά μου, και για λίγη ώρα κάθε τόσο, μπορώ να είμαι μόνος. Θέλω την συντροφιά τους, αλλά αποζητώ και την μοναξιά μου. Είμαι εκεί, μαζί τους, αλλά ξέρω ότι σε λίγο δεν θα είναι εδώ.

Είναι μέρα; Είναι νύχτα; Τι πιο ηλίου φαεινότερων από αυτό. Ακόμα όμως κι αν δεν μπορούσα να το καταλάβω, αν ήμουν τυφλός φερειπείν, θα συντονιζόμουν στην συχνότητα των πηγαινέλα. Ευκολάκι.

Τυφλός μπορεί να μην είμαι, αλλά κάποιες φορές, νομίζω ότι περιτριγυρίζομαι από οπτασίες. Ζωντανές, με σάρκα και οστά. Έρχονται, άλλοτε σαν αερικά να κάνουν αυτό που τους προστάζει η φύση τους και άλλοτε σαν σίφουνες που στο πέρασμα τους γράφονται τραγωδίες.

Βρίσκομαι πολύ καιρό ανάμεσα σε αυτό το πλήθος, κι η ενέργειά του, θετική ή και αρνητική, στιγμές - στιγμές με επηρεάζει και μπορεί να συμβάλει στο πως θα κυλήσει η μέρα μου. Καταβάλλω προσπάθεια να έχω έναν καλό λόγο για τον καθέναν τους, δεν θέλω να κακοκαρδίσω κανέναν. Όλοι κουβαλάμε τον δικό μας σταυρό, μικρό ή μεγάλο -τι σημασία έχει για αυτόν που τον κουβαλάει; Δύο αδύνατοι ώμοι, δυσκολεύονται να σηκώσουν και τον πιο μικρό σταυρό. Εγώ όμως είμαι δυνατός, αντέχω ακόμα.

 Περνούν οι νύχτες, οι ώρες, οι μήνες, τα λεπτά. Πάντα περνούν και ποτέ δεν θα σταματήσουν. Οι μέρες μου φαίνονται ίδιες, με την ρουτίνα που υπάρχει στο πρόγραμμά μου. Τότε θα φάω, τότε θα κοιμηθώ, το μενού της ημέρας το γνωρίζω από την προηγούμενη, α, και σήμερα έχω επισκέψεις. Κι όμως, η ζωή μου σιγά – σιγά άλλαζε, περνούσε σε μια άλλη διάσταση. Η αλλαγή ήταν αδιόρατη, ωσάν μια ρωγμή στο χρόνο που χάλκευε την τωρινή μου πραγματικότητα. Πραγματικότητες υπάρχουν πολλές, οι οποίες ισούνται με τις οπτικές που μπορείς να αντιληφθείς μια κατάσταση. Κι αν η κατάσταση μεταβάλλεται, υψώστε την σε νιοστή δύναμη. Αλλιώς αντιλαμβανόμουν την πραγματικότητα, πριν μπλεχτώ με αυτό το πλήθος, ορίζοντες ορθάνοιχτοι ήταν χυμένοι μπροστά μου. Η πολυκοσμία όμως ενίοτε σε εγκλωβίζει και έτσι η προοπτική μου κατάντησε μονοδιάστατη. Τι φταίνε όμως κι αυτοί; Η συναναστροφή μας παρόλο που ήταν αναγκαία, με ορισμένους, ομολογώ, την απολάμβανα κιόλας. Φίλους δεν μπορώ να τους πω, αλλά με κάποιους τα λέγαμε καλά.

 Ήταν ένας που τον τελευταίο καιρό με συντρόφευε όλο και πιο συχνά. Δεν ήξερα ακόμα το όνομά του και συνήθιζε να κάθεται στην σκιά. Δεν έκανε αισθητή την παρουσία του, ήταν διακριτικός, και αυτό γιατί όταν έπρεπε ήξερε ότι άφηνε στο πέρασμά του μια εμβληματική αίσθηση. Η θεωρία του χάους ήταν καταλυτική για την γνωριμία μας. Οι συζητήσεις μας υπήρξαν δαιδαλώδης, σε αντίθεση με την μονότονη εναλλαγή διαλόγων με διάφορους του πλήθους. Μου εξίταρε το μυαλό, καταφέρνοντας να κάνει υποφερτή την καθημερινότητά μου. Έρχονταν όταν οι άλλοι δεν ήταν εδώ και τρύπωνε σε μυστικές γωνιές όταν πλησίαζε μια ξένη παρουσία. Ήταν το μυστικό μου. Δεν ήθελα να έχω μυστικά, πάντοτε υπήρξα ένας αληθινός άνθρωπος και δεν περιαυτολογώ. Μου φαίνονταν περίεργη η συμπεριφορά του και την απόδωσα στον ιδιόρρυθμο χαρακτήρα του. Τότε ξεκίνησα να τον αντιμετωπίζω με σκωπτική διάθεση, μήπως τον κάνω να λυθεί, αλλά δεν κατάφερα και πολλά.

 Άρχισα τότε να καταλαβαίνω ότι είχε έρθει με κάποιο σκοπό. Όλα γίνονται για κάποιο σκοπό. Καρέ το καρέ, έφτασε σχεδόν στο τέλος η ταινία και το καλό το παλικάρι που ήμουν εγώ, όδευα με την καθοδήγησή του σ΄ ένα συγκεκριμένο μονοπάτι. Δεν είχα περιθώρια διαφυγής, στένευαν, και την διάθεσή μου να αντιδράσω σίγουρα κάπου την έχασα στην πορεία. Ήταν δελεαστικός ο αιθέριος κόσμος που με έμπαζε, σαν το ναρκωτικό που κυλάει στο αίμα σου. Δεν ήθελα να αφήσω αυτά που ήδη ήξερα. Τα χιλιοειπωμένα κουβαλάνε μυριάδες αναμνήσεις, που ισούνται με τα στόματα που έχουν ειπωθεί. Αυτός όμως με έστελνε στην λήθη. Δεν ήθελα, αλλά πώς να αντισταθώ; Είπαμε, σαν ναρκωτικό στο αίμα σου. Σαν ναρκωτικό.. Κι αυτή την ώρα διάλεξε να βγάλει στο φως τα σχέδια που είχε κάνει για μένα: είχε ζωγραφίσει μια πνοή ανέμου να δραπετεύει απ΄ τα χείλη μου, καθώς σφράγιζα τα μάτια.

"Dream is destiny" · No Clear Mind

Φωτο-αποσπάσματα: Όταν όλα καταρρέουν, Νικόλ Κράους

Η αγάπη διαθλά το φως από τα σκοτάδια της ψυχής.

"Ναι, είπε, και το απόγευμα, αφού θα έχουμε πουλήσει όσο χυμό καρύδας μας κάνει κέφι, θα γυρίζουμε στο σπίτι μας, κολλημένοι απ' τον ιδρώτα και χαρούμενοι, και θα κάνουμε έρωτα με τις ώρες, κι ύστερα θα βάζουμε τα καλά μας, εσύ ένα λευκό φόρεμα κι εγώ ένα λευκό κοστούμι και θα βγαίνουμε έξω, λαμποκοπώντας από την κορφή ως τα νύχια, κι όλη νύχτα θα ανεβοκατεβαίνουμε τον Βόσπορο σε μια βάρκα με γυάλινο πάτο."

"...τις μικρές συνήθειες που μνημόνευαν την πρηγούμενη ημέρα και προφήτευαν την επόμενη, αν και στ' αλήθεια ήταν όλα μια ψευδαίσθηση, ακριβώς όπως και η στερεά ύλη είναι μια ψευδαίσθηση, όπως το σώμα μας είναι μια ψευδαίσθηση, παριστάνοντας ότι είναι ένα πράγμα, ενώ στην πραγματικότητα είναι εκατομμύρια εκατομμυρίων άτομα σε διαρκή κίνηση, κάποια έρχονται, κάποια μας εγκαταλείπουν για πάντα..."

Εικονο-ιστορίες: Στο φως του φεγγαριού

 

 Bíólagið, Amiina 

Ζωή Οδηγίες Χρήσεως, Ζωρζ Περέκ

 

Τίτλος: Ζωή Οδηγίες Χρήσεως
Πρωτότυπος τίτλος: La Vie mode d' emploi

Συγγραφέας: Ζωρζ Περέκ (Georges Perec)
Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης
Εκδόσεις: Ύψιλον

Χώρα: Γαλλία

Φωτο-αποσπάσματα

Το βιβλίο «Ζωή, Οδηγίες Χρήσεως», υπήρξε μια αναγνωστική έκπληξη για μένα, που ξεκίνησε από τον ίδιο τον τίτλο ακόμα και συνέχισε με το περιεχόμενό του. Αυτό το συναίσθημα εξηγείται, καθώς ο συγγραφέας του Ζωρζ Περέκ υπήρξε μέλος του κινήματος Oulipo που αποτελούνταν από συγγραφείς και μαθηματικούς, οι οποίοι είχαν ως σκοπό -με απλά λόγια- η συγγραφή των κειμένων τους να έχει κάποιον ..παιγνιώδη περιορισμό, με το συγκεκριμένο βιβλίο να είναι ένα από τα χαρακτηριστικά που γεννήθηκαν τότε (όπως και το «Αν μια νύχτα του χειμώνα ένας ταξιδιώτης…» του Ίταλο Καλβίνο).

Η κύρια ιστορία του βιβλίου είναι η ίδια η ζωή με τον αφηγηματικό άξονά της να περιστρέφεται γύρω από μια πολυκατοικία στην οδό Σιμόν – Κρυμπελλιέ 11 στην Γαλλία. Με αυτό τον τρόπο ξεκινά να διακλαδώνεται ένα δαιδαλώδες γαϊτανάκι μικρότερων ιστοριών, με την αφήγηση να αποτελείται από ατελείωτες ιστορίες ανθρώπων, περιστατικών, αντικειμένων, έργων τέχνης, μύθων, ιστορίες των ιστοριών.

Κύρια πλοκή δεν υπάρχει, όπως δεν υπάρχει ανάλυση συναισθημάτων και χαρακτήρων. ‘Ό,τι αποκομίζουμε από την κάθε ιστορία έχει να κάνει με χρώματα, σχέδια, υφές, ύφη, αισθήσεις , που έχουν δραπετεύσει από κάθε γωνιά του χώρου και του χρόνου και ζουν σε ξεχασμένες γωνιές των διαμερισμάτων. Μαζί με τους γείτονες ενοίκους της πολυκατοικίας συγκατοικούν αρμονικά και ιστορίες, οι οποίες άλλες ξεπήδησαν από αστυνομικά νουάρ, άλλες από αρχαίες τραγωδίες και άλλες από παραμύθια της Χαλιμάς, με το μόνο που χωρίζει τους αιώνες των ιστοριών τους, να είναι οι τοίχοι των διαμερισμάτων που τις περικλείουν.

Επίσης, η λεπτομερή περιγραφή εικόνων (που βρίσκουμε κυρίως σε ζωγραφικούς πίνακες, αλλά και σε εξώφυλλα βιβλίων, ζωγραφιστών πιάτων κ.α.) μας κάνει να χάνουμε την αίσθηση του "πραγματικού" σκηνικού, καθώς το Βαβέλ-ικό κολλάζ των στιγμιότυπων (όπως για παράδειγμα ενός ζωγραφικού πίνακα μιας ζούγκλας σε ένα άδειο διαμέρισμα) μεταθέτει και συνθέτει μια νέα υπερ-πραγματικότητα.

Σελ. 251
«Θα ̉ταν όρθιος πλάι στον μισοτελειωμένο πίνακά του, και θα ̉ταν ακριβώς η στιγμή που θα ζωγράφιζε τον εαυτό του, σκιτσάροντας με τη μύτη του χρωστήρα του το μικροσκοπικό περίγραμμα ενός ζωγράφου με μια μακριά, γκρίζα φόρμα και μια σάρπα βιολετιά, με την παλέτα του στο χέρι, τη στιγμή που ζωγραφίζει την απειροστή σιλουέτα ενός ζωγράφου τη στιγμή που ζωγραφίζει, άλλη μια εικόνα από εκείνους τους επάλληλους αντικατοπτρισμούς που θα τους ήθελε να επαναλαμβάνονται ως το άπειρο, θαρρείς κι η εξουσία των ματιών και του χεριού του ήταν πια απεριόριστη.»

Από τους αμέτρητους χαρακτήρες που περνάνε σε ρόλο cameo, ο Μπάρτελμπουθ αποτελεί έναν καταλύτη των περιεχομένων της ζωής του βιβλίου, αφού η κύρια ασχολία του που είναι τα παζλ, συμπλέει με την τυχαιότητα των κεφαλαίων που προχωρά η αφήγηση. Η εύρεση ενός σκοπού στην ζωή, η δημιουργία, η ανασύνθεση, η καταστροφή, το ειδικό βάρος της κάθε απόφασής μας και οι ισορροπίες που αυτές δημιουργούν, ήταν σκέψεις που καταστάλαξαν κατά την ανάγνωση.

Η κύρια αίσθηση όμως που μου άφησε είναι ότι πρόκειται για ένα ιδιαίτερο και απαιτητικό ανάγνωσμα. Αυτό το βιβλιο-παζλ ήταν ένα πρωτόγνωρο ταξίδι και αποδείχθηκε μια υπέροχη αναγνωστική εμπειρία.

Αν θες να το ξαναδιαβάσεις σου δίνει ένα εκατομμύριο αφορμές για αυτό. Και για αυτό τον λόγο θα χρειαστεί, με γνώμονα τον χρόνο, να επιλέξεις που θα επικεντρωθείς κατά την ανάγνωσή του: αν θα διαβάζεις την κάθε ιστορία ως μίνι διήγημα (προσωπικά αυτό επέλεξα) ή αν θα ψάχνεις τις κάθε είδους πληροφορίες που αυτές περιέχουν.

Φωτο-αποσπάσματα: ΖΩΗ Οδηγίες Χρήσεως, Ζωρζ Περέκ

 

"Και τότε, άρχισε πάλι να γυρίζει στο μυαλό του εκείνο το θλιμμένο γαϊτανάκι: οι εργάτες των γραφείων μετακομίσεων, οι νεκροθάφτες, οι μεσίτες και οι πελάτες τους, οι υδραυλικοί, οι ηλεκτρολόγοι, οι μπογιατζήδες, οι ταπετσέρηδες, οι πλακάδες, οι τεχνίτες για τις μοκέτες˙ αναλογιζόταν λοιπόν πόσο ήσυχη είναι η ζωή των πραγμάτων, έφερνε στο νου του τις κούτες με τα πιατικά γεμάτες ροκανίδια, τις κούτες με τα βιβλία, το σκληρό φως των γυμνών λαμπτήρων που αιωρούνταν στις άκρες των καλωδίων τους, την αργή τοποθέτηση των επίπλων και των αντικειμένων, την αργή εξοικείωση του σώματος με τον χώρο, όλα αυτά τα αμελητέα, ανύπαρκτα, ανεκδιήγητα γεγονότα -να διαλέξεις την βάση μιας λάμπας, μια ρεπροντυξιόν, ένα μπιμπλό, να βολέψεις ανάμεσα σε δυο πόρτες έναν ψηλό ορθογώνιο καθρέφτη, να βάλεις μπροστά στο παράθυρο έναν μικρό γιαπωνέζικο κήπο, να ντύσεις μ' ένα λουλουδάτο χαρτί τα ράφια της ντουλάπας- όλες αυτές τις κοινότυπες χειρονομίες που, τελικά, εκφράζουν με τον πιστότερο δυνατό τρόπο τον χτύπο της καρδιάς ενός διαμερίσματος και που, κάπου κάπου, θα 'ρχονται ν' αναταράξουν οι απρόβλεπτες και αναπότρεπτες, τραγικές ή ευεργετικές, εφήμερες ή τελεσίδικες, αιφνίδιες διαρραγές μιας καθημερινότητας χωρίς ιστορικό [...]"

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΗ' - Στη σκάλα, 3 (σελ. 149-150)

Λίγα λόγια για το βιβλίο